Татварын багц хуулийн шинэчлэн баталж ирэх оноос хэрэгжүүлж эхэлнэ. Хуулийн шинэчлэлийг олон нийтэд танилцуулах, шинэ хуулийг хэрэгжүүлж эхлэхэд татвар төлөгчдөд шаардлагатай мэдээллээр хангах зорилгоор “Татварын II шинэчлэл” аяныг энэ сарын 11-нээс ирэх сарын 15-ны хооронд өрнүүлж байна. Аяны хүрээнд татварын суурь гурван хууль болох Татварын ерөнхий хууль, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль, Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хууль, мөн 2015 онд шинэчилсэн найруулгаар баталсан Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуульд орсон өөрчлөлтийг сурталчлан таниулах, сургалт зөвлөгөө өгөх ажлыг орон даяар зохион байгуулж байна.
Татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлт эдлүүлэх үйл ажиллагааны журмын шинэчлэлтийн талаар Татварын ерөнхий газрын Татварын улсын байцаагч И.МӨНХЦЭЦЭГТЭЙ ярилцлаа.
-Татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлт эдлүүлэх журмыг шинэчлэн боловсруулсан. Журмаар татвар төлөгчдөд ямар давуу тал бий болж байна вэ?
-Өмнө нь татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлт эдлүүлэх заавар гэж байсан. Одоо бол шинэчлэн баталсан хуулийн дагуу журмын төслийг боловсруулсан, татвар төлөгчдийнхөө саналыг авахаар журмаа танилцуулан хэлэлцүүлэг явуулж байна. Журмыг боловсруулахдаа иргэдийн хувьд эргэлзээтэй, маргаан дагуулдаг асуудлыг шийдэхийг зорьж ажилласан. Мөн татвар төлөгчдийн зүгээс хөнгөлөлт чөлөөлөлт эдлэхдээ бүрдүүлдэг нэмэлт материалын жагсаалтыг оруулж өгснөөрөө онцлогтой журам болж байгаа. Иргэдийн зүгээс татварын ажилтнууд шаардлагагүй баримт, материал нэхлээ хэмээн зөрчилддөг байсан асуудлыг шийднэ гэж үзэж байгаа.
-Баримт материал бүрдүүлэхдээ иргэд их төвөгшөөдөг шүү дээ?
-ХХОАТХ-ийн дагуу хөнгөлөлт, чөлөөлөлт эдлэх татвар төлөгчид нэмэлт материал бүрдүүлдэг. Нэгдүгээрт, төрийн байгууллагаас авдаг лавлагаа, хоёрдугаарт татвар төлөгчид зөвхөн өөрт нь байх хувийн баримт материал шаардлагатай байдаг. Төрийн байгууллагаас гаргадаг лавлагаа мэдээллийг төрийн мэдээлэл солилцооны “ХУР” системээс авч болно. Жишээлбэл, татвар төлөгчийн иргэний бүртгэл, үл хөдлөх хөрөнгийн, нийгмийн даатгалын лавлагаа зэргийг энэ системээс хурууны хээгээ уншуулаад авах юм.
2017 оноос бид алба бүртээ хурууны хээ уншуулах төхөөрөмжийг байршуулж шаардлагатай лавлагааг нь хэвлэж өгч үйлчилж байгаа. Энэ нь татвар төлөгчийн хувьд зардал мөнгө хэмнэсэн зөв зүйтэй ажил болсон гэж үздэг.
Орон сууц худалдах, худалдан авах гэрээ, төрөл бүрийн зээлийн гэрээ, орлогоо нотолсон баримтыг бол яах аргагүй татвар төлөгч өөрөө бүрдүүлж өгөх юм. Мөн татвар төлөгч өөрөө хүсвэл татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийг эдлэхэд бүрдүүлэх материалаа татварын албанд очилгүй шуудангаар явуулж болно. Ийм тохиолдолд дээрх бичиг баримтыг заавал наториатаар батлуулах шаардлагатай.
-Татвар төлөгчид хэчнээн төрлийн хөнгөлөлт, чөлөөлөлт эдэлдэг юм бэ?
-Шинэчлэн баталсан, 2020 оноос хэрэгжүүлэх Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 22 дугаар зүйлд зааснаар есөн төрлийн орлогын чөлөөлөлт, 23 дугаар зүйлд зааснаар 10 төрлийн татварын хөнгөлөлт эдлэхээр хуульчилсан. Тухайлбал, хуульд тогтоомжид тусгайлан заасны дагуу олгож байгаа тэтгэвэр тэтгэмж, үзүүлж байгаа хөнгөлөлт, нөхөн олговор болон нэг удаагийн буцалтгүй тусламжийг татварын орлогоос чөлөөлнө. Гэхдээ татвар төлөгчид хуульд заасан гэдгийг маш сайн анхаарах хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл, зарим албан байгууллагууд дотоод журмынхаа дагуу тэтгэмж, тусламж олгоод энэ орлогыг нь татвараас чөлөөлнө гэж андуурах тохиодол байдаг. Мөн хөгжлийн бэрхшээлтэй хувь хүн, гамшгийн үеийн тусламж, малчин өрх мал бүхий этгээдийн зөвхөн малын тоо толгойд ногдох татварын орлогыг чөлөөлдөг. Түүнчлэн гэр бүлийн тухай хуульд зааснаар гэр бүлийн гишүүд хоорондоо газар өмчлөх эрхээ шилжүүлбэл энэ орлогыг татвараас чөлөөлдөг. Бидний хамгийн сайн мэддэг НӨАТ-ын урамшууллын орлогыг татвараас чөлөөлдөг. Та бид урамшуулал авахдаа ямар ч татвар төлөлгүй бүрэн авдаг шүү дээ.
Хөнгөлөлтийн тухайд амьдран суух зориулалтаар хувьдаа орон сууц анх удаа худалдан авсан, барьсан иргэд, төрсөн, дагавар, үрчилж авсан хүүхэд болон асран хамгаалагчаар тогтоосон асрамж, дэмжлэгт байгаа хүүхдийн их дээд, мэргэжлийн боловсролын сургуулийн сургалтын төлбөр төлсөн иргэд хөнгөлөлт эдлэх боломжтой. Татвар төлөгч хувь хүн үр тариа төмс хүнсний ногоо, жимс жимсгэнэ түүний үр суулгац, тэжээлийн ургамал, модны суулгацыг тариалсан бол энэ үйлдвэрлэлээс олсон орлогод ногдох албан татварыг 50 хувиар хөнгөлүүлдэг.
-Татварын хөнгөлөлт, чөлөөлөлт эдлэх талаар иргэд хэр мэдээлэлтэй байдаг вэ?
-Орон сууц болон сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлтийг иргэд их сайн мэддэг, эдэлдэг. Энэ хөнгөлөлтийг эдэлж жилд дунджаар 40 гаруй тэрбум төгрөгийн буцаан олголтыг 40 мянга орчим татвар төлөгч хувь хүн хүлээн авдаг.
-Татвар төлөгчид жилд хэдэн удаа хөнгөлөлт чөлөөлөлт эдлэх боломжтой байдаг вэ?
Татвар төлөгч хувь хүн хөнгөлөлт чөлөөлөлтөө эдлэхдээ Хувь хүний орлогын албан татварын тайланг жилд нэг удаа гаргаж өгдөг. Хуульд зааснаар, тухайн оны тайлангаа дараа оны хоёрдугаар сарын 15-ны дотор гаргаж ирүүлэх бөгөөд тайландаа хөнгөлөлт, чөлөөлөлтөө тусгаж, нэмэлт материалаа бүрдүүлж өгнө. Тайлангаар гарсан илүү төлөлтийг татварын алба хянан баталгаажуулж аймаг, нийслэлийн төрийн санд илгээж, төрийн сан хянан баталгаажуулсанаар иргэдийн дансанд буцаан олголт нь ордог.
Г.НЯМСүРЭН
Эх сурвалж: Zaluu.com